همین دو روز پیش بود که مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به بی‌علاقگی ناشران برای حضور در رویدادهایی بین‌المللی نظیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت اشاره کرد. او فقدان کاتالوگ انگلیسی و نبود مشاور امور بین‌المللی در اغلب مؤسسات نشر را مهم‌ترین دلایل این مسأله برشمرد. اما ناشران دراین باره چه نظری دارند؟ آیا حضور نداشتن در نمایشگاه‌های خارجی برای آنها ترجیح است یا ناگزیر از فعالیت صرف در داخل کشورند؟ از این رو بود که نظر برخی اهالی نشر را در خصوص چرایی بی‌علاقگی فعالان نشر به حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب جویا شدیم. ناگفته نماند، این گفته امیرمسعود شهرام نیا در شرایطی است که تنها چند ماه تا برپایی نمایشگاه کتاب فرانکفورت به عنوان مهم‌ترین رویداد بین‌المللی نشر باقی مانده و ناشرانی که خواستار حضور در این نمایشگاه هستند باید برنامه‌ریزی‌های خود را نهایی کنند. مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، سازمانی است که از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حضور نمایندگان نشر کشور در نمایشگاه‌های خارجی مأموریت دارد. امیر حسین‌زادگان، مدیر مسئول انتشارات «ققنوس» درباره این گفته شهرام نیا معتقد است:«ایران هنوز به کنوانسیون برن(معاهده برن) نپیوسته و به همین واسطه اینکه اهالی نشر علاقه‌مند به حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی نیستند را رد نمی‌کنم. این حضور نیازمند رابطه‌ای دوسویه است، وقتی به راحتی کتابی که حق رایت آن در اختیار ناشران خارجی است را منتشر می‌کنیم چطور می‌توانیم انتظار رعایت حق و حقوقمان را از آنان داشته باشیم!خود ما در این بیست و پنج سالی که در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور داشته‌ایم بیشتر تماشاگر بوده‌ایم و کاری فراتر از این نتوانسته‌ایم انجام بدهیم.» البته او منکر تأثیر مثبت این حضور برای ناشران نیست و حتی تأکید دارد که حتی اگر قادر به خرید و فروش رایت کتاب‌ها نباشیم از این فرصت می‌توان به عنوان بهترین راه برای آشنایی با اتفاقات روز صنعت نشر و حوزه کتاب بهره گرفت. جعفر همایی، مدیر مسئول نشر «نی» هم با این گفته که ناشران مشتاق به حضور در این رویدادها نیستند موافق است و تأکید دارد:«با آنکه خود آقای شهرام نیا گویا علاقه بسیاری برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی دارد اما من هم مانند بسیاری از دیگر همکارانم این حضور را چندان مؤثر نمی‌دانم. تنها فایده‌اش همان بحث آشنایی با اتفاقات روز نشر است وگرنه وقتی نشر بین‌الملل هنوز ما را به رسمیت نمی‌شناسد این رفتن‌ها چه فایده‌ای دارد!» همایی معتقد است در شرایطی که می‌تواند در همین ایران و از پشت میز خود مراودات بین‌المللی‌اش را داشته باشد چه نیازی به صرف هزینه‌های بسیار برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است. او افزود:« کپی رایت مسأله مهمی ست اما همین حالا هم اگر کتاب ارزشمندی تألیف شده باشد امکان فروش آن وجود دارد. هر چند که معتقدم قبل از صحبت درباره چنین مباحثی باید به این فکر کنیم که اصلاً چه تعداد از کتابهای ادبی و علمی تألیفی مان قابلیت عرضه جهانی دارند!» یکی از نکاتی که مدیرمسئول نشر «نی» به آن اشاره دارد این است که مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران باید در صرف بودجه و پولی که به بیت المال تعلق دارد دقت بیشتری به خرج بدهد، او اعتقاد چندانی به اثربخشی حضور این مؤسسه در نمایشگاه‌های خارجی ندارد و حتی تأکید دارد:« اینکه برخی می‌گویند با شرکت در این نمایشگاه‌ها نشر ایران را نجات می‌دهیم یک دروغ بزرگ است!» ابوالقاسم شهلایی مقدم، مدیر مسئول نشر «نقش و نگار» هم با این حضور موافق نیست، وی گفت:«برای این عقیده‌ام دو دلیل دارم، نخست اینکه بخش کمی از تألیفات ما پتانسیل عرضه جهانی دارند، کتاب که تنها به حوزه شعر و داستان محدود نمی‌شود، ما برای مخاطبان خودمان نیازسنجی نکرده‌ایم چه برسد به مخاطبان خارجی و بازارهای بین‌المللی کتاب!» شهلایی مقدم تأکید دارد هزینه حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی آنقدر بالاست که برای ناشران ایرانی بویژه در شرایطی اقتصادی امروز مقرون به صرفه نیست. او در ادامه تصریح کرد:«واقعاً نمی‌دانم حضور مؤسسه نمایشگاه‌های بین‌المللی در نمایشگاه‌های خارجی آن هم با صرف چنین هزینه‌های بالایی چه فایده‌ای داشته و دارد! اتحادیه ناشران و کتابفروشان هم عملکرد چندان خوبی در این زمینه ندارد.» او معتقد است اگر مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و اتحادیه ناشران و کتابفروشان عملکرد خوبی داشتند باید اثرات مثبتی از این حضور را در نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی می‌دیدیم. وی ادامه داد:«اگر اتحادیه به شکل درستی فعالیت می‌کرد در حواشی نشر، از جمله همین نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب با عملکرد بهتری روبه‌رو بودیم. این که اتحادیه‌ای هیچ نماینده در جوایز دولتی همچون جلال آل احمد ندارد نشان از عملکرد ضعیف آن دارد.» به گفته شهلایی مقدم فعالیت اتحادیه نباید تنها به اعطای مجوز و برخی اقدام‌های صنفی محدود شود، اتحادیه باید در فعالیت‌های دولتی مرتبط با کتاب نماینده داشته باشند. عبدالعظیم فریدون، مدیر مسئول انتشارات «محراب قلم» معتقد است افرادی که می‌گویند حضور ناشران در نمایشگاه‌های بین‌المللی نشر بی‌فایده است قدری اغراق شده به نقد شرایط می‌پردازند. او گفت: «هیچ ناشری نمی‌تواند بگوید که حضور در نمایشگاه‌ها سودی ندارد، منتهی مسأله‌ای که باعث می‌شود ناشران علاقه‌ای به آن نداشته باشند از بحث اقتصادی نشأت می‌گیرد. آنقدر هزینه اجاره غرفه‌ها بالاست که از توان اغلب ناشران ایرانی آن هم با این بضاعتی که صنعت نشر ما دارد خارج است.» فریدون ضمن اینکه در این خصوص برای دولت وظیفه‌ای مهم قائل است اما تأکید دارد که حضور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید مستقیم باشد. او با اشاره بر لزوم ورود صنف برای حضور مؤثر نمایندگان نشر در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب گفت:«مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران خودش حکم یک واسطه دارد، ای کاش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شرایطی فراهم کند تا صنف و تشکل‌های نشر برای این منظور برنامه‌ریزی کنند. آن وقت دیگر نه ناشری می‌تواند گلایه کند و نه این که ایرادی متوجه مسئولان خواهد بود. اما در شرایط فعلی به دلیل آن که برنامه‌ریزی‌ها در سازمان‌های دولتی وابسته به تغییرات مدیریتی ست ما نمی‌توانیم شاهد نهادینه شدن تجربه مدیران مختلف باشیم.» انتظار این فعال نشر از مسئولان فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که ناشران و از سویی تشکل‌های آنان را ناتوان فرض نکنند، اجازه بدهند ناشران با همراهی صنف‌های خود در نمایشگاه‌ها حاضر شوند. او حتی تأکید دارد که وقتی بخش خصوصی خود مسئولیت این کار را به عهده بگیرد دیگر شاهد از میان رفتن تجربه‌ها نخواهیم بود و تمام اینها به مرور در تشکل و صنف نهادینه می‌شود. منبع: ایران آنلاین |