محاسبه‌ی ارزش رنگ‌ها:

 گوته شاعر، فیلسوف و رنگ‌شناس سده‌ نوزدهم میلادی برای‌ میزان روشنی‌ رنگ‌ها اعدادی‌ را تعیین کرده است .البته بدیهی است که این اعداد قطعی نیستند و هنرمندان نیز کارشان را با محاسبات ریاضی پیش نمی‌برند. این اعداد فقط به ما کمک می‌کنند درک صحیح‌تری نسبت به مفهوم رنگ و میزان درخشندگی و نفوذشان در کنار یکدیگر داشته باشیم. گوته ارزش عددی شش رنگی اصلی را به نحو زیر معین می‌کند:
 

  رنگ زرد و بنفش دو رنگ مکمل هم هستند ارزش درخشندگی زرد ۹ و بنفش ۳ است. حال به صورت پیش فرض اگر بخواهیم با این دورنگ به کمپوزوسیون (هارمونی) متوازن و متعادلی برسیم باید سه برابر زرد بنفش به کار بریم. یعنی از چهار قسمت ممکن سه قسمت به بنفش و یک قسمت به زرد اختصاص پیدا کند.

زرد (۹) تقسیم بر بنفش (۳) = ۳

  بدین ترتیب می‌توان میزان درخشندگی هر رنگ بر روی رنگ دیگر را سنجید. 

 گوته این اعداد را برای تعادل و تناسب تبیین کرده است. اما معمولا تعادل و تناسب موضوع و هدف نیست، معمولا در اجرای کار اهدافی همچون برتری‌جویی، تضاد، بی‌تعادلی، شیطنیت، خشم، آرامش، زیبایی، زشتی  و ... مد نظر است. پس از این اعداد در خدمت اهداف خود بهره بگیرید و بی‌مهابا غرق محاسبات ریاضی نشوید با شناخت این رنگ‌ها و تاثیر عددیشان تصمیم بگیرید از این کیفیت‌های بصری در چه مسیری می‌خواهید بهره بگیرید.
 
توصیه می‌کنم  هماهنگی میان رنگ‌ها بر اساس رعایت موارد ذیل است:

۱- تجربه و شناخت هنرمند از روابط میان رنگ‌ها
۲- جهت و شکل رنگ‌ها نسبت به یکدیگر
۳- وسعت سطح رنگ‌ها نسبت به یکدیگر
۴- رعایت درجه خلوص و درخشش آنها نسبت به یکدیگر 

چرخه‌ی کامل رنگی:

  با شناخت دقیق چرخه‌ی دوازده تایی می‌رسیم به چرخ‌ه‌های دقیق‌تر با تعداد رنگ بیشتر، این تعداد رنگ ما را در رسیدن به اثری با جزییات رنگی متنوع‌تر یاری می‌کند.

  این چرخه‌ی رنگی جدید دارای تون‌های به هم پیوسته‌ی دقیقی است که در سیستم RGB  تعریف شده و عملا «نورهای رنگی» هستند. این چرخه در بالاترین درجه‌ی اشباع (Saturation) قرار دارد که می‌توان با تغییر در مقدار اشباع و کم و زیاد کردن (lightness) به حالات متفاوتی از یک «ته رنگ» (Hue)  رسید.

  نکته: چرخه‌ی رنگ فوق را در فتوشاپ باز کنید و به ترتیب اسلایدر بخش‌های Lightness,saturation,hue را درابزار hue/saturation که از منوی Image>adjustments>hue/saturation  قابل دسترسی است تغییر دهید. کلید میانبر: CTRL + U

  ارتباط پیوسته این رنگ‌ها با یکدیگر موضوع با اهمیتی است که می‌تواند ما را در رسیدن به ذهنی منسجم‌تر در درک فضای گسترده رنگ‌ها یاری کند. حالا می‌توانیم ادعا کنیم در دنیای وسیع رنگ‌ها غوطه‌ور هستیم.

جداول رنگی پنتون (Pantone): در حقیقت وقتی صحبت از رنگ می‌کنیم باید آگاهی صحیحتری نسبت به محیطی که تصویر را در آن می‌بینیم داشته باشیم. به صورت عمومی یک کاربر، گرافیست، عکاس، نقاش، یا انیماتور با چهار محیط می‌تواند سر و کار داشته باشد.

  محیط اول ویژه‌ی نقاشان است؛ رنگ، تخته شاسی و بوم. رنگ‌ها بر روی شاسی مخلوط شده و در نهایت نتیجه‌ی مطلوب روی بوم نقش می‌بندد. اما موضوع اصلی بحث ما دنیای دیجیتالی است که عموما سه محیط اصلی دارد:

۱- مانیتور و به طور عمومی نمایشگرها
۲- محیط چاپ افست (CMYK)
۳- محیط چاپ نوری یا لیزری (RGB)

  سیستم رنگی پنتون جامع‌ترین سیستم رنگی چاپ در دنیاست؛ ترکیبی از کامل‌ترین رنگ‌هایی (Pigments colors) که دستگاه‌های چاپ افست و چاپ لیزری به خوبی آن را می‌شناسند.

  رنگ‌ها در پنتون با یک کد اختصاصی ویژه‌ی پنتون و یک معادل CMYK  معرفی می‌شوند. پنتون علاوه بر این معرف رنگ‌ها سیستم جالب و مفیدی جهت معادل‌های روانی، القاییِ پالت‌های رنگش دارد که از مفیدترین مباحث مطالعاتی رنگ در اجرای کار است. این معادل‌های روانی مسیر درک رنگ را برای مخاطبانش دگرگون میکند. از نظر من کسی که پیش از این با این مفاهیم آشنا نیست عملا درک صحیحی از جادوی رنگ ندارد. پنتون همان موسسه ایست که سال‌هاست چند روز مانده به شروع هر سال میلادی چشم طراحان مد و شرکت‌های تبلیغاتی را منتظر نگاه می‌دارد تا "رنگ سال" را معرفی کند.
پنتون صدها "خانواده‌ی رنگی" دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

رنگ های شیطون و بازیگوش Playful: خانواده‌ای از رنگه‌ای زنده و روشن با اشباع رنگ بالا که در کنار هم کنتراست رنگیِ بالا و کنتراست روشنایی نسبی دارند. الگوی  Triadic یا Tetradic  الگوی انتخاب این رنگ‌هاست. این رنگها سرزنده، با نشاط و شوخ‌طبع هستند و سرخوشی را به بیننده منتقل می‌کنند. ترکیب این رنگ‌ها با بک‌گراندهای مشکی و خاکستری اصلا مناسب نیست. انرژی بالا و نشاط ذاتی این رنگ‌ها مناسب طراحیِ اسباب‌بازی، شهربازی و تابلوهایی است که مخاطباشان کودکان هستند. اگر محصولی برای کودکان دارید از این رنگ‌ها استفاده کنید تا بقیه مقدمات خریده شدن محصولتان را خودِ کودکان برایتان انجام دهند.

 
  رنگ‌های فعال و انرژیک Energetic: رنگ‌های این خانواده از گروه رنگ‌های زنده (Vivid color) هستند. در نگاه اول با خانواده رنگ‌های بازیگوش اشتباه گرفته می‌شوند اما چون در گروه کنتراست‌های کم جای می‌گیرند بیشتر مناسب بزرگسالانِ ورزش‌دوست و پرتحرک است. بهره‌گیری از رنگ‌های مکمل در این خانواده تحرک کافی را در تصویر ایجاد کرده و سرعت، تکاپو و تحرک را به بیننده القا می‌کند.

 
  رنگ‌های سنتی و روایی Traditional: سنت و قدمت در مفهوم معاصرش ( نه به معنای تاریخی) مضمون رنگ‌مایه‌های این خانواده‌ی دوست‌داشتنی است. این رنگ‌ها عموما با قهوه‌ای تیره همراه است و کنتراست شدیدی با یک رنگ نه چندان زنده دارد. رنگ‌های بیشتر اتومبیل‌های کلاسیک، سکه‌ها، چرم، زنگ‌زدگی و چوب‌های تیره در این گروه به وفور یافت می‌شود.

  این رنگ‌ها سبک و سیاق و رسوم گذشته را در ذهن زنده می‌کند اما از مدرنیسم عقب‌تر نمی‌روند. تقریبا اکثر رنگ‌ها در کنار سیاه و قهوه‌ای تیره نوعی حالت سنتی به وجود می‌آورد. این رنگ‌ها اگر با عناصری که چیدمانِ بی‌نظمی دارند همراه شوند نوعی طردشدگی را به مخاطب القا می‌کنند.

 
 رنگ‌های کلاسیک و صنعتی: اولین ویژگی این رنگ‌ها اشباع کم آن آنهاست به طوری که می‌شود گفت هم خانواده‌ی خاکستری (Gray scale) هستند که با رنگی تیره ترکیب شده‌اند این رنگ‌ها در عین رنگ‌مردگی ذاتیشان نوعی نظم، تمیزی و آراستگی را با خود همراه دارند و رنگ‌های مودبی به شمار می‌آیند. این رنگها هم نوعی قدمت با خود همراه دارند که باز هم از بازه‌ی زمانیِ معاصر خارج نمی‌شوند.

 
  رنگ‌های ذاتی و طبیعی Natural: یک قاعده‌ی ساده دارد، تنوع پایان‌ناپذیر. هر رنگی که رنگِ ذاتی و طبیعی خودش را دارد. خواه سنگ، خاک، فلز باشد و خواه سبزی تازه و خشک شده باشد و خواه خار و خاشاک و چوب.

  گرچه نمی‌توان به عنوان قاعده‌ای محکم قطعی گفت اما یکی از موفق‌ترین ترکیباتی که به لحاظ همنشینی رنگ‌ها می‌توان از رنگ‌های طبیعی ایجاد کرد بهره‌گیری از الگوی Analog  است. در موارد دیگر معمولا ارتفاع رنگ‌های این گروه با هم تفاوت چندانی ندارد و اثری از رنگ‌های زنده در آن نیست.

 اشباع این رنگ‌ها کم است و معمولا پس‌زمینه تیره‌ترین رنگ را دارد و رنگ‌های دیگر روشنتر هستند. از اثرات موضوعی نور در این گروه به خوبی می‌توان بهره گرفت. سه پالت فوق را به عمد در پی هم آوردم که اشتراکات و افتراقات ذاتی این سه گروه بهتر دیده شود.

 رنگ‌های نرم Mellow: این خانواده خانواده لطیف و مهربانی است. از بارزترین مشخصات این گروه اینکه هم تک‌رنگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی این گروه نرم و لطیف هستند هم ترکیب همجواریشان این خصلت را دارد.

  آرامش، نرمی و لطافت پیام درونی این خانواده‌ی رنگی است و هر بینندهای تمایل به لمس آنها دارد. رنگ‌های این گروه کنتراست شدیدی با رنگ‌های تیره دارند و معمولا با رنگ‌های روشن همنشینی می‌کنند.

  بسته به عناصر داخلی این گروه رنگ‌ها ممکن است گاهی ببینده را با توهمی متهوع همراه کند. (در مواردی که رنگ‌های اصلی گرم باشند) و به نوعی خوابِ پریشان می‌ماند. اما غالبا طرح‌هایی که با این خانواده متولد می‌شوند مطبوع و مطلوبند و آرامش و امید را همراه دارند.

 رنگ‌های لطیف و پاکیزه Delicate: این خانواده از رنگ‌ها مناسب‌ترین گروه برای معرفی محصولات بهداشتی مثل کرم‌ها و شامپوها و محصولاتی مثل حوله یا دستمال است. معمولا آن بخشی از محصولات را در برمی‌گیرد که ویژه‌ی کودکان و مورِد توجه والدین است اما به لحاظ رنگی هیچ جذابیتی برای کودکان ندارد.

  کنتراست ذاتی این رنگ‌ها با هم کم و ارتفاع رنگ‌هایشان بسیار به هم نزدیک است. معمولا از همنشینی رنگ‌های سرد و گرم و خنثی با اشباع کم تشکیل می‌شود.

  این رنگ‌ها کدری (Opacity) کم و شفافیت (Transparency) بالایی دارند که همین موضوع پاکیزگی کنترل‌شده‌ای را به مخاطب نشان می‌دهد.

 
 رنگ‌های خیالی (رومانتیک) Romantic: رنگ‌های این خانواده شباهت بصری زیادی به خانواده‌ی رنگ‌های Mellow دارند و از جهتی برخی از پالت‌های این مجموعه برای خانواده‌ی Delicate مناسب است با این افزونه که این رنگ‌ها خیالی، رویاگونه و غیرممکن به نظر می‌رسند. این رنگ‌ها عاشقانه‌تر و منظم‌تر از خانواده رنگ‌های فوق هستند و مناسب نمایش اشراف‌زادگی. این اشراف‌زادگی از معصومیت بی‌پایان و خیال‌انگیزی اثر نمی‌کاهد و همزمان با بیان ثروت و اصالت نیز همراه است.

 این رنگها ذاتا روشن هستند و کنتراستشان با رنگ مشکی و قرمز خالص بسیار بالاست. صورتیِ روشن و گاه آبی روشن رنگ‌های اصلی این خانواده است. نقاشی‌های سبک رومانتیسیسم و برخی انیمیشن‌های «کودکانه‌ی دخترانه» مثل سیندرلا نمونه‌های موفقی از اجرای این خانواده‌ی رنگی هستند.

مولف: محمد رضا معصومی
منتشر شده در سایت عکاسی