صنعت چاپ بعد از روبه‌رو شدن با کمبود، گرانی و احتکار کاغذ، چند صباحی است که با کمبود زینک مواجه شده که از مواد اولیه‌ی بسیار ضروری این صنعت است. بیش از ۸۵ درصد کارهای چاپی ازجمله کتاب، مجلات، نشریات و بسته‌بندی مواد غذایی و دارویی به زینک و کلیشه نیازمند است و اهمیت این کالا از کاغذ کمتر نیست، حتی می‌توان آن را هم‌رده با کاغذ دانست.

 این معضل، ناشران، لیتوگرافان و چاپخانه‌های بسیاری را رو به افول برده و در تنگنا قرار داده است. درحالی‌که هزاران ورق زینک در وضعیت نامعلوم و البته نامناسبی در گمرکات ایران در انتظارند تا از بخشی از مشکلات صنعت چاپ گره بگشایند. در همین راستا گزارشی از وضعیت زینک در بازار صنعت چاپ تهیه‌شده است که در ادامه به‌تفصیل به آن پرداخته‌شده است، که می‌خوانید.

روزگار بد صنعت چاپ

محمد محمدی مدیر لیتوگرافی ایده درباره‌ی وضعیت زینک می‌گوید: وضعیت زینک در صنعت چاپ بر هیچ‌کس پوشیده نیست، هم‌اکنون با کمبود زینک و گرانی آن روبه‌رو هستیم. واردکنندگان می‌گویند که نتوانسته‌اند زینک را وارد کشور کنند و به همین بهانه زینک موجود در کشور را گران‌تر به فروش می‌رسانند و این خود سوءاستفاده از وضعیت موجود است.

وی می‌افزاید: به نظر بنده بالا رفتن قیمت جهانی آلومینیوم می‌تواند بر وضعیت فعلی زینک تأثیر داشته باشد ولی تأثیر آن ناچیز است. قیمت زینک از ابتدای سال ۹۷ نزدیک به سه برابر شده است، اول امسال قیمت زینک دو ورقی نزدیک به ۸ هزار تومان بود ولی امروز به ۱۷ هزار تومان رسیده است. سال ۹۳ نیز قیمت زینک از ۶ هزار تومان به ۹ هزار تومان رسید ولی بعد از واردات مجدد، با افزایش تعداد زینک در بازار و رقابت واردکنندگان قیمت‌ها سیر نزولی پیدا کرد و به قیمت اولیه خود رسید. ولی متأسفانه هم‌اکنون واردات زینک از طریق افراد مشخص و معدودی صورت می‌گیرد و سپس در بازار توزیع می‌شود. آن‌ها نیز با ایجاد شرایط بغرنج فعلی به احتکار زینک پرداخته‌اند تا در شرایط مقتضی به قیمت بالاتری به فروش برسانند.

محمدی با اشاره به این نکته که برای مصرف روزانه نیازمند استفاده از زینک هستند تصریح می‌کند: برای اینکه به کارمان ادامه دهیم، مجبور هستیم نیاز روزانه‌ی زینک مجموعه را محدود و باقیمت روز تهیه کنیم و با بازار پیش برویم.

مدیر لیتوگرافی ایده تأکید می‌کند: اگر با همین وضعیت پیش برویم آینده‏ی خوبی را نمی‌توان برای صنعت چاپ پیش‌بینی کرد و معتقدم اوضاع از این نیز بدتر و زینک گران‌تر خواهد شد. چون هیچ‌کس اقدامی برای بهتر شدن وضعیت نمی‌کند. صنف ما فرد دلسوزی ندارد همه به فکر منفعت و جیب خودشان هستند!!

معضل بزرگ تحریم داخلی

محسن رفیعی مدیر فروش شرکت نوران گرافیک پارس درباره‌ی وضعیت زینک در کشور می‌گوید: به نظر بنده هم‌اکنون قیمتی که زینک در بازار به فروش می‌رسد، نسبت به افزایش نرخ ارز قیمت بالایی نیست و مانند همیشه و نرمال است. خریدوفروش زینک با توجه به افزایش نرخ ارز انجام می‌شود.

وی می‌افزاید: وضعیت در آینده‌ی نزدیک از گرانی زینک خارج می‌شود و به نقطه‌ای خواهیم رسید که دیگر زینکی در بازار ایران یافت نخواهد شد و نمی‌توانیم زینکی را به کشور وارد کنیم. صدالبته آن زمان افراد سودجو از این کمبود سو استفاده کرده و قیمت‌ها را افزایش می‌دهند.

مدیر فروش شرکت نوران گرافیک پارس تأکید می‌کند: نزدیک به دو ماه است که ثبت سفارش کرده‌ایم ولی هیچ جوابی به ما نداده‌اند و می‌گویند ارز به شرکت‌های تولیدی تعلق می‌گیرد و به شرکت‌های بازرگانی چون ما تعلق نمی‌گیرد. نمی‌دانم با چه فکری این حرف را می‌زنند؟ مگر یک چاپخانه‌دار و یا لیتوگراف می‌تواند یک کانتینر زینک برای مصرف خود وارد کند؟ مگر شرکت تولیدی کارت بازرگانی دارد؟ مگر یک چاپخانه‌دار از واردات سررشته دارد؟ این قسم کارها را معمولاً شرکت‌های بازرگانی انجام می‌دهند، کار چاپخانه‌دار و لیتوگراف نیست. این مسائل خود، تحریم داخلی به‌حساب می‌آید که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت وضع‌شده است.

رفیعی تصریح می‌کند: شرکت‌هایی را می‌شناسم که زینک را با نرخ ارز دولتی (۴۲۰۰ تومان) به مقدار زیادی وارد کرده‌اند و در حال حاضر به‌صورت محدود به فروش می‌رسانند. از فروش زینک دست نگه‌داشته‌اند تا یک ماه آینده با افزایش قیمت بسیار وحشتناکی بفروش برسانند.

وی می‌افزاید: اگر به همین منوال پیش برود و چاره‌ای برای این مسئله اندیشیده نشود، معتقدم که ۵۰ تا ۶۰ درصد لیتوگرافی‌ها و چاپخانه‌های کوچک کشور از دور خارج می‌شوند و محکوم‌به تعطیلی هستند. تنها شرکت‌های بزرگ‌تر و مجتمع‌های چاپ و بسته‌بندی کسب‌وکارشان رونق می‌گیرد و بزرگ‌تر می‌شوند.

معضل صنعت چاپ تهران و شهرستان‎ها

سید علی‌اکبر موسوی مدیرعامل شرکت نگارین طیف‏آوران درباره وضعیت فعلی زینک و کمبود آن در کشور می‌گوید: من مدتی است که از این حوزه‌ی فعالیت کاری خارج‌شده‌ام زیرا در کشور زینکی موجود نیست که به خریدوفروش آن بپردازیم. درگذشته واردکنندگان با ما تماس می‌گرفتند و زینک وارداتی را در اختیارمان قرار می‌دادند ولی امروز ما پیگیری می‌کنیم که آیا زینکی را وارد کرده‌اند و متأسفانه زینک‎ها در کانتینرها در گمرک هستند و ارزی را برای ترخیص آن‌ها اختصاص نمی‌دهند.

وی می‌افزاید: کمبود زینک در کشور به‌قدری معضل شده است که دائماً از شهرستان‌ها و تهران تماس می‌گیرند و به دنبال تهیه‌ی زینک هستند. اگر اجناس از گمرک ترخیص شود و در بازار تزریق شود، ما نیز می‌توانیم به خریدوفروش آن بپردازیم ولی وقتی‌که زینک در بازار نباشد چیزی برای خریدوفروش نداریم.

موسوی با اشاره به این‌که توجه زینک در گروه کالایی یک قرار داشت می‌گوید: واردکنندگان می‌توانستند زینک را با ارز دولتی خریداری کنند در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد باقیمت 4200 تومان اقدام به خرید کردند و کانتینرهای زینک در گمرکات ایران هستند ولی هم‌اکنون می‌گویند که ارز دولتی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد و باید مابه‌التفاوت آن را پرداخت کنند. در این صورت با پرداخت این مبلغ زینک باقیمت 17 هزار تومان به دست ما می‌رسد ما نیز سودی را باید در نظر بگیریم و همین سلسله‌مراتب باعث افزایش قیمت زینک می‌شود.

وی می‌افزاید: تنها راهکار برای خروج از این وضعیت این است که دولت این کالا را جزو اولویت‌های اول قرار دهد و ارز دولتی به آن تخصیص دهد وگرنه فرزندانمان دیگر نمی‌توانند از دفتر و کتاب استفاده کنند. همه‌ی اجناس تحت تأثیر افزایش نرخ دلار دو برابر شده است.

مدیرعامل شرکت نگارین طیف‏آوران تصریح می‌کند: درگذشته ثبات در قیمت زینک به‌قدری بود که از مصرف‌کننده چک چندماهه دریافت می‌کردیم ولی اکنون زینکی که امروز 11 هزار تومان خریده‌ایم را 13 هزار تومان می‌فروشیم، مجدد 13 هزار تومان، دو روز بعد 16 هزار تومان باید خریداری کنیم. به همین جهت کار را تعطیل کرده‌ام.

صنعت نیازمند حمایت دولت

علی سیف‌اللهی؛ مدیر فروشگاه هامون دریای آبی می‌گوید: من سال‌ها است که در حوزه‌ی فروشندگی ملزومات چاپ فعالیت دارم. در وضعیت فعلی از تمام شهرستان‌ها تماس می‌گیرند و به دنبال ملزومات هستند و من همواره می‌گویم که اگر محصولی در کشور باشد قطعاً به فروش می‌رسانم ولی در حال حاضر با بحران مواجه هستیم.

وی می‌افزاید: اگر آماری از دستگاه‌های پلیت ستر ایران (تهران و شهرستان‌ها) داشته باشیم، در 26 روز کاری کشور نیازمند تعداد بسیار زیادی زینک است تا تمام دستگاه‌ها به فعالیت بپردازند. متأسفانه زینکی در کشور موجود نیست تا ما فروشندگان این دستگاه‌ها را تغذیه کنیم.

سیف‌اللهی تصریح می‌کند: قیمت زینک بسته به نرخ دلار با فرمولی جهانی محاسبه می‌شود و با نرخ دلار و سایز زینک، قیمت آن افزایش و یا کاهش می‌یابد.

وی با تأکید بر این نکته که امروز در دنیا اولین مورد پراهمیت خوراک افراد است و بعدازآن خوراک ذهن و فکر (که همان کتاب) مورد اهمیت است می‌گوید: متأسفانه در ایران موردهای بسیاری در اولویت هستند و کتاب در آخرین اولویت قرار دارد، به همین دلیل مصرف سرانه‌ی کتاب در ایران 3 دقیقه است و کتاب‌فروشی‌ها تبدیل به فلافلی شده است. من معتقدم دولت باید به کتاب و ملزومات چاپ تحت شرایط خاصی امکانات ارزی بدهد.

سیف‌اللهی تصریح می‌کند: باید به چاپخانه‌ها وام با بهره‌ی دولتی اختصاص دهند ولی متأسفانه در صنعت چاپ وام معنی و مفهومی ندارد، درصورتی‌که این صنعت نیازمند حمایت دولت است تا جان تازه‌ای بگیرد.

وی در انتها می‌افزاید: دو خطر زینک‎هایی را که در گمرکات ترخیص نشده‌اند، تهدید می‌کند. هوای بندرعباس 45 درجه سانتی گراد است و گرمایی که به کانتینر می‌خورد درجه حرارت کانتینر را به 70 درجه‌ی سانتی گراد می‌رساند درصورتی‌که ماکزیمم حرارتی که این زینک‎ها تحمل می‌کنند 28 درجه است و احتمال خراب شدن آن‌ها بسیار زیاد است ولی متأسفانه کسی این معضلات را نمی‌بیند و به فکر نیست.

افزایش دو برابری قیمت

 احمد ابوالحسنی؛ رئیس اتحادیه لیتوگرافان تهران نیز به کمبود زینک و سرگردانی لیتوگرافان و به‌تبع آن چاپخانه‌داران اشاره می‌کند و می‌گوید: کمبود زینک موجب دو برابر شدن قیمت زینک در بازار شده است، زینکی که قیمت آن در بازار 8 هزار تومان بود، اکنون هر ورق آن بالغ‌بر 16 هزار تومان است، اگر هم بخواهیم با این قیمت تهیه کنیم، بازهم برای فروش موجود نیست، یا به‌صورت خیلی محدود فروش می‌رود، بنابراین اگر وضعیت به همین منوال ادامه داشته باشد، احتمال تعطیلی لیتوگرافان بسیار بالاست.

وی ادامه می‌دهد: اگر لیتوگرافان تعطیل شوند، طبعاً چاپخانه‌داران نیز تعطیل خواهند شد، در این راستا جلسه‌ای با واردکنندگان زینک داشتیم، برخی از این دوستان محموله‌هایی را وارد کرده‌اند که در گمرک مانده است، مشکل اینجاست که پیش‌ازاین گفته بودند زینک به گروه کالایی یک رفته و می‌تواند از ارز 4200 تومانی استفاده کند. اکنون دوباره می‌گویند باید از ارز ثانویه استفاده کنید.

ابوالحسنی تصریح می‌کند: حتی واردکننده‌ها مشکلی با استفاده از ارز ثانویه ندارند، اما همان را هم اختصاص نمی‌دهند تا بارهایشان ترخیص شود، ما در نظر داریم از طریق اتاق ایران نامه‌نگاری کنیم تا 3 کانتینر زینک موجود در گمرک را ترخیص کنیم. در صورت ترخیص این بارها و توزیعشان در بازار نیاز کشور تا 3 ماه آینده به‌طور کامل پوشش داده می‌شود.

وی بابیان این مطلب که توزیع این زینک ها زیر نظر اتحادیه انجام خواهد شد، گفت: متأسفانه خودتحریمی‎ها بیشتر از تحریم ما را آزار می‌دهد، ساختارهای اقتصادی کشور ما با مشکل مواجه است از همین روست که قیمت زینک 8 هزارتومانی به 20 هزار تومان می‌رسد. ما درک می‌کنیم که وقتی واردات دارو که در گروه کالایی یک قرار دارد، با مشکل مواجه است، نباید انتظار داشته باشیم که به زینک ارز 4200 تومانی بدهند، اما حداقل سنگ پیش پای ما برای واردات نیاندازند. واردکننده و مصرف‌کننده اکنون راضی شده که با ارز ثانویه زینک وارد شود، اما همان را هم اختصاص نمی‌دهند.

اهمیت دوچندان زینک

غلامرضا شجاع، مدیرعامل شرکت تعاونی سازندگان کلیشه و لیتوگراف در این زمینه می‌گوید: زینک یکی از مواد اولیه صنعت چاپ است که در کشور تولید نمی‌شود و وابسته به واردات است، همان‌طور که در صنعت نساجی برای تهیه‌ی نخ به مشکل برخورده‌ایم در صنعت چاپ نیز با واردات زینک مشکل‌داریم و به کمبود آن و خودداری فروشندگان از فروش و بالا رفتن 30 تا 40 درصدی قیمت دچار شده‌ایم.

وی ادامه می‌دهد: زینک به‌عنوان یک کالای استراتژیک در صنعت چاپ شناخته می‌شود و اهمیتی به‌مراتب بالاتر از کاغذ نیز دارد، 85 درصد محصولات چاپی نیاز به زینک افست دارند. یک ورق زینک دو تا سه هزار کیلو سفارش چاپی را پوشش می‌دهد و چون اصلاً در کشور تولید نمی‌شود، اهمیتی دوچندان دارد.

مدیرعامل شرکت تعاونی سازندگان کلیشه و لیتوگراف تصریح می‌کند: سه ماه گذشته شرکت تعاونی زینک دو ورقی را به قیمت 6 هزار تومان می‌فروخت ولی به‌مرور با افزایش نرخ ارز دولتی، قیمت زینک هم بالا رفت و گران شد. (سال گذشته ارز دولتی بین 3100 تا 3200 تومان بود و در انتهای سال96 ارز دولتی به 3800 تومان رسید). واردکنندگان زینک که با دلار 3800 خرید کرده و به ترخیص محصولاتشان پرداخته بودند بعد از عید که تمام کالاها گران شد، به‌صورت پلکانی قیمت زینک را افزایش دادند و زمانی هم که دیدند بسیار گران شده است از فروش آن سرباز زدند تا به قیمت‌های بالاتری بفروش برسانند.

بخشی از مشکلات زینک به سودجویی واردکنندگان مرتبط است و بخشی نیز به کانتینرهای زینک که در گمرکات ایران (بندرعباس و جلفا) مانده و با ندانم‌کاری دولت در حال فاسدشدن است، مرتبط است. البته این نکته را هم باید متذکر شوم که ورق‌های زینک باید در کانتینرهای کولردار حمل می‌شد که متأسفانه چند ماه است در کانتینرهای معمولی نگه‌داری می‌شود و امکان فساد آن در درجه حرارت بالا وجود دارد.

شجاع از ارسال نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رایزنی در دولت جهت صدور مصوبه‌ای برای ترخیص هزاران ورق زینک حرارتی که در کانتینرهایی با درجه حرارت بالای 40 درجه در گمرک بندرعباس مانده خبر داده و می‌گوید: اگر این زینک‎ها با ارز 4 هزار و 200 تومانی ترخیص شوند، نیاز کشور برای چند ماه رفع می‌شود.

وی تأکید می‌کند: بارها در کارگروه‌هایی که در دولت و وزارت ارشاد برای کاغذ تشکیل‌شده است، من تقاضا کرده‌ام و بارها هم برای وزارت صنعت، معدن و تجارت و هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نامه نوشته‌ام که تا قبل از فساد زینک‎ها فکری برای ترخیص زینک‎ها بکنند. 

به دنبال درخواست غلامرضا شجاع مبنی برقرار گرفتن زینک چاپ افست و فیلم لیتوگرافی در اولویت کالایی یک، این پيشنهاد مورد موافقت وزارت صنعت معدن و تجارت قرارگرفته و با اجرایی شدن آن، ارز دولتی به واردات زینک و فیلم تعلق می‌گیرد.

 منبع: چاپ و نشر