بازار ملتهب کاغذ پیش روی ناشران

اواخر فروردین ماه سال‌جاری، در بحبوحه افزایش روز افزون قیمت کاغذ، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار شبانه توئیتی نوشت: «کاغذ در لیست کالاهای اساسی همچون مواد غذایی و دارویی قرار گرفت و از تفاوت ارزی، که دولت تأمین می‌کند، برخوردار خواهد بود.» همین خبر چند سطری منجر به روحیه بخشی هر چند اندکی میان اهالی نشر شد. با وجود انتشار این خبر خوش آن‌طور که اهالی نشر می‌گویند همچنان بازار کاغذ در التهاب نوسانات قیمت به سر می‌برد و ناشران از این مسأله گلایه دارند که قادر به تصمیم‌گیری برای یک سال آینده نیستند.

اعظم کیان افراز، مدیر مسئول نشر افراز از جمله ناشرانی است که از وضعیت عرضه و فروش کاغذ گلایه دارد: «از اواسط دهه 80 بواسطه برخی رانت خواری‌ها، یارانه کاغذ به طور کامل حذف و قرار به اعطای آن از راه‌های دیگری گذاشته شد. هر چند که بعد از این ماجرا یارانه‌ها به شکل برابر در اختیار اهالی نشر قرار نگرفت و باز هم شاهد حق کشی بودیم.»

همان طور که این فعال نشر اشاره کرد، در دولت دهم بازار کاغذ با مشکلات متعددی روبه‌رو شد، کاغذی که تا دی ماه سال 89 به قیمت‌بندی 25 هزار تومان به فروش می‌رسید درعرض چند ماه به حدود‌بندی 100 هزار تومان رسید. البته در نهایت با تشکیل کارگروهی، مسئولان فرهنگی و نمایندگان نشر موفق به برقراری ثبات نسبی در قیمت کاغذ شدند و قیمت آن حول و حوش‌ بندی 84 تا 88 هزار تومان ثابت نگه داشته شد.

کیان افراز درباره وضعیت فعلی بازار کاغذ گفت: «در شرایطی که من ناشر قادر به خرید کاغذ نیستم چطور می‌توانم کتاب تولید کنم! متأسفانه خبری از کاغذ با ارز دولتی هم نیست، نشر به‌حمایت جدی نیاز دارد وگرنه باید به مرور شاهد حذف کامل کتاب از زندگی مردم باشیم. انتشار 100 یا 200 نسخه‌ای کتاب فاجعه‌ای است که باید زودتر چاره‌ای برای حل آن بیندیشیم.»

خسرو رحمت الهی، مدیر بازرگانی نشر «محراب قلم» نیز درباره مشکلاتی که اهالی نشر این روزها در خرید کاغذ با آن روبه‌رو هستند گفت:«از دی ماه سال گذشته قیمت کاغذ با روندی صعودی روبه‌رو شده و ما به طور مرتب شاهد تغییر قیمت آن حتی به شکل روزانه هستیم. برای خرید 10-20‌بندی کاغذ با مشکل روبه‌رو نمی‌شوید، اما اگر بخواهید 200-300 بند خریداری کنید آن وقت است که متوجه کمیاب بودن کاغذ می‌شوید.»

او یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود کاغذ در بازار را خودداری کاغذفروشان از فروش کاغذ خواند و گفت: «وقتی قیمت ‌ها به روز تغییر می‌کند، کاغذ فروشان ترجیح می‌دهند صبر کنند و ببینند افزایش قیمت‌ها تا کجا خواهد رفت که سود بیشتری از فروش ببرند.»

مدیربازرگانی نشر محراب قلم ادامه داد: «اغلب اهالی نشر در آستانه برپایی نمایشگاه کتاب بواسطه مشکلاتی که عنوان شد موفق به انتشار کتاب نشدند. از دوستانی که می‌گویند می‌توان کاغذی که با ارز مبادله‌ای وارد شده را خرید بپرسید از کجا امکان انجام چنین خریدی هست تا ما هم برویم و بخریم! روز گذشته کاغذ 70 در 100 هفتاد گرمی به قیمت 130 هزار تومان و کاغذ 60 در 90 هم به قیمت 110 هزار تومان به فروش می‌رسید، این قیمت‌ها برای اهالی نشر به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست.»

تلاش کار گروه کاغذ برای کنترل بازار

محمدرضا توکل صدیق، نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران برخلاف دو ناشر قبلی معتقد است شرایط آنقدرها که دیگر همکارانش می‌گویند هم بد نیست، او در همین رابطه گفت: «وارد‌کنندگان کاغذ از آنجایی که نمی‌دانند در روزهای آینده چه اتفاقاتی پیش روی قیمت کالایی است که وارد می‌کنند، بنابراین دست نگه داشته و چیزی نمی‌فروشند. با وجود این، تلاش دولت برای قرار گرفتن کاغذ در فهرست کالاهای اساسی و خبری که در پی آن وزیر ارشاد منتشر کرد موفق به ایجاد آرامشی هر چند مختصر در بازار این کالا شد.»

او ادامه داد:«هم‌اکنون زمان انتشار کتاب‌های آموزشی است، اگر اغلب مشکلات کاغذ به همین شیوه ادامه پیدا کند نه تنها ناشران عمومی، بلکه حتی نظام آموزشی هم با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شود. منکر مشکلات فعلی نشر نیستم اما معتقدم شاید دسترسی به کاغذی که همیشه استفاده می‌کنیم مشکل باشد اما می‌توان از برندهایی با کیفیت کمی پایین‌تر استفاده کرد.»

از پاییز سال گذشته وقتی کاغذ از فهرست کالاهایی که با ارز مبادله‌ای خریداری می‌شوند خارج شد بواسطه مشکلاتی که برای ناشران در خرید آن پیش آمد کارگروهی با عنوان«تنظیم بازار کاغذ» با همکاری نمایندگان تشکل‌های صنفی و همچنین دو وزارتخانه «فرهنگ و ارشاد اسلامی» و «وزارت صنعت، معدن و تجارت» تشکیل شد.

غلامرضا شجاع یکی از نمایندگان حاضر در این کارگروه است که نمایندگی مصرف‌کنندگان را برعهده دارد. او دراین باره گفت:«در این کارگروه که در معاونت وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شده نمایندگان صنف‌های مختلف همچون ناشران، سندیکای تولیدکنندگان داخلی و وارد‌کنندگان حضور دارند. اولین کارکرد موفقیت‌آمیز این کارگروه را می‌توان خارج کردن افزایش تعرفه واردات کاغذ از دستور کار هیأت دولت دانست.»

از آنجایی که پاییز سال قبل برای مدتی کاغذ از فهرست کالاهایی که با ارز مبادله‌ای خریداری می‌شوند خارج شد این کارگروه برای بازگرداندن دوباره آن به فهرست مذکور تلاش کرد. شجاع ادامه داد: «خوشبختانه موفق به بازگرداندن دوباره کاغذ به این فهرست شدیم، یکی دیگر از کارکردهای این کارگروه حذف معافیت تعرفه‌ای و مالیات بر ارزش افزوده از کاغذ بود.»

این نماینده حاضر در کارگروه «تنظیم بازار کاغذ» چندان با گلایه‌های مطرح شده از سوی ناشران موافق نیست و حتی تأکید دارد که اطلاعات آنان از بازار کاغذ اشتباه است! به گفته وی کاغذ بعد از غذا و دارو به‌عنوان کالای اساسی به شمار می‌آید. با وجود آنکه اغلب ناشران تأکید دارند که خبری از کاغذ وارد شده با ارز مبادله‌ای نیست، اما شجاع تأکید دارد که کاغذهایی که وارد کشور شده، نه تنها با ارز چهار هزار و 200 تومانی وارد نشده‌اند بلکه با ارز سه هزار و 800 تومانی خریداری شده‌اند چراکه بنابرآخرین جلسه کارگروه کاغذ بنا شده کاغذهای چاپ و تحریری با ارز سه هزار و 800 تومانی وارد کشور شوند.

این فعال عرصه نشر ادامه داد: «وارد‌کنندگان کاغذ به‌طور مستقیم با بانک مرکزی در ارتباط هستند و از این طریق کاغذ را با ارز سه هزار و 800 تومانی وارد می‌کنند. کاغذ 100 در 70 هفتاد گرمی اندونزی برای تاجران کاغذ در نهایت بندی106 تا 107 هزار تومان وارد می‌شود. از همین رو با توجه به مشکلاتی که اهالی نشر با آن روبه‌رو هستند از تاجران کاغذ درخواست کرده‌ایم تا کاغذ را با سود سه تا پنج درصدی به ناشران بفروشند؛ به لحاظ قانونی هم آنان مجاز به دریافت 15 درصد هستند. توان اقتصادی ناشران به‌گونه‌ای شده که حتی اگر کاغذ به اندازه لازم در دسترس‌شان باشد بازهم قدرت خرید آن را ندارند.» آن طور که در خبرهای روزهای اخیر آمده یک هفته پس از تصمیم کارگروه کاغذ کشور برای تخصیص ارز ۳۸۰۰ تومانی به کاغذهای چاپ و تحریر، سرانجام صدها تُن کاغذ که واردکنندگان نتوانسته بودند از گمرک ترخیص کنند، وارد بازار شده است. حالا باید دید تاجران کاغذ باز هم دست نگه می‌دارند تا از نوسانات قیمت حداکثر بهره را ببرند یا با دریافت سود کمتری به فروش این کالای اساسی رضایت می‌دهند./